Ιερά Μονή του Οσίου Ιωάννου του Καλυβίτου

 

Στα όρια του δήμου Μεσσαπίων, στο δρόμο προς το προσκύνημα του Οσίου Ιωάννου του Ρώσου βρίσκεται η Ιερά Μονή του Οσίου Ιωάννου του Καλυβίτου. Πρόκειται περί παλαιάς και ιστορικής μονής, η οποία χτίστηκε επάνω στα ερείπια αρχαιοελληνικού ναού, προφανώς προς τιμήν του θεού Απόλλωνα.

Σε αυτό το μοναστήρι ασκήθηκαν πάρα πολλοί μοναχοί, ανάμεσα στους οποίους σώζεται και το όνομα του οσίου Δανιήλ του στυλίτου σύμφωνα με το συνοδικό της ορθοδοξίας που έχει συνταχθεί στο τέλος του 11ου αιώνα.

Το μοναστήρι αναστηλώθηκε το 1245 και αγιογραφήθηκε. Δυστυχώς και πάλι χάνεται στο πέρασμα των αιώνων, ενώ η παράδοση θέλει να επισκευάζεται από ρώσους μοναχούς τον 18ο αιώνα. Τμήμα του παλιού ναού βρίσκεται στο βάθος του περιβόλου. Στο παλιό κομμάτι του ναού και γύρω από αυτόν ο επισκέπτης με την πρώτη ματιά μπορεί να παρατηρήσει κομμάτια από αρχαία γλυπτά εκ των οποίων άλλα είναι εντοιχισμένα στα παράθυρα του Ιερού και άλλα είναι σκόρπια. Σύμφωνα με τον ερευνητή Θόδωρο Σκούρα έχουμε να κάνουμε με μια εξαφανισμένη παλαιοχριστιανική εκκλησία, που έδωσε τη θέση της στο βυζαντινό ναό του Ιωάννη του Καλυβίτη, ο οποίος αργότερα μετετράπη στον σημερινό.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του ερευνητή Γίαγκου Τσαούση γύρω απ’ τον ναό υπάρχουν πολλά κυονόκρανα, επιστύλια, βάσεις κιόνων και άλλα μαρμάρινα λείψανα, που μαρτυρούν την ύπαρξη προχριστιανικού ναού. Στα θεμέλια του ειδωλολατρικού ναού ανεγέρθηκε ο πρώτος βυζαντινός ναός του Ε’ αιώνα, για την ανέγερση του οποίου χρησιμοποιήθηκαν πολλά αρχιτεκτονικά μέλη του προχριστιανικού ναού. Αυτός καταστράφηκε άγνωστο πότε. Ανοικοδομήθηκε το 1245, στα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας, καθώς μαρτυρεί η υπάρχουσα κτητορική επιγραφή. Αργότερα κατεστράφη και πάλι.

Ο ναός εσωτερικά ήταν όλος αγιογραφημένος με αγιογραφίες εξαιρετικής τέχνης, με επιγραφές, που αναφέρονται σε χωρία της Αγίας Γραφής και σε αγώνες θρησκευτικούς της βυζαντινής εποχής. Μια από αυτές είναι του Πρωτοδιάκονου Στεφάνου, που φέρει την επιγραφή «Στέφανος ο Πρωτομάρτυρας». Οι τοιχογραφίες αποδίδονται στον Αθηναίο ζωγράφο Ιωάννη, που υπογράφεται «ο εξ Αθηνών».

Επίσης υπήρχαν περίφημα γλυπτά του 11ου και 12ου αιώνα, ειδωλολατρικού και χριστιανικού ναού, των οποίων δυστυχώς η τύχη δεν είναι γνωστή.

Η εκκλησία είναι τρίκλιτη βασιλική, χωρίς αγιογραφίες, με στέγη ξύλινη κεραμοσκεπή. Το δάπεδό της είναι σύγχρονο με μωσαϊκό. Τα κιονόκρανα των δύο μπροστινών κιόνων, καθώς και οι μαρμάρινες παραστάδες της εισόδου, είναι από αρχαίο μνημείο.

Το Ιερό είναι το μόνο μέρος που σώζεται από τον αρχικό ναό και διασώζονται σπαράγματα τοιχογραφιών στην Πρόθεση, την Πλατυτέρα και το Διακονικό. Σκεπάζεται δε από μεγάλη λιθόκτιστη καμάρα. Δίπλα από τον ναό σώζονται κομμάτια μαρμάρινων κιόνων και γωνιόλιθων από τον Παλαιοχριστιανικό και ειδωλολατρικό ναό.

 

 

Το 1920 γίνεται ακόμη μία προσπάθεια αναστύλωσής του και από τότε διατηρεί την μορφή που διαθέτει ακόμη και σήμερα. Κατά την διάρκεια των ετών από το 1970 μέχρι και σήμερα έχουν διακονήσει τον άγιο στο παραπάνω μοναστήρι αρκετές αδελφότητες με σπουδαίο έργο τόσο στην συντήρηση, όσο και στην πνευματική καλλιέργεια.

Σήμερα, με την ευλογία και το άοκνο ενδιαφέρον του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Χαλκίδος κ.κ. Χρυσοστόμου, στο μοναστήρι εκτελεί χρέη ηγουμενοσυμβουλίου ο πανοσιολογιώτατος αρχιμανδρίτης κ. Στέφανος Καραμούζης, ενώ τελούνται ανελλιπώς όλες οι ιερές ακολουθίες που προβλέπονται από την αγία Εκκλησία μας.